PASALṬHA LIANMAWIA BUNG - 1
Favang khaw thengthawt nawm lai tak a ni a, Zehtet khaw nula leh tlangvalte pawhin zân thla eng mawi tak lâwma zâi hla remin, a kar laka nula nui her her ri te, thereng kiu vawng vawng ri te nen, perpawng hram ri te leh uṭawk hram ri inpawlh nuaite chuan khuanu themthiam zia a ti lang chiang hle a, a hma hun rei lo te kal ta a, an khual duhawm lo takte leh an Pasalṭha Chhuahchawnga te chunga thil thlengte theihnghilhin Bualthleng Pasalṭha ropui Thanhranga leh an Val upa Ruma ho a an chhuanvawr Pasalṭha Chhuahchawnga te hnehna chan dante chu an titi khawchang sawinaah bel kaiin nakin zela an tu leh fa lo awm turte hnena an la sawi fo tur a ni ngei ang. Lal inah chuan Lal leh upate bâkah Bualthleng Pasalṭha Thanhrangate chu ṭhuin an titi ho mam mam a. Leng hâwn ar khuan hnu lawkah Lal-in kawngkhar chu thawk leh khatah rawn inhawng lawpin an Pasalṭha Chhuahchawnga chu meng phelh phung chunga rawn lutin engmah sawi loin khumpui lama Lalnu chu pan vatin "Lal nu, ka nupuiin nau a vei der mai hmanhmawh takin kal ang hmiang" tiin a han kai tho sawk sawk a, chhuak pheiin mak tih hmel taka lo en rengtu Lalpa Puithanga leh a khawnbawl upate hnenah chuan "Min hrethiam teh u, a vei dêr mai" tiin hmanhmawh takin Lalnu chu a chhuah pui ta a, tar tha chuan ṭha lai tha hneh thu awm suh, Chhuahchawnga mangang chuan Lalnu chu pawm lawpin a tlan pui ta vawk vawk a. Zehtet Lalpa Puithanga pawh chuan nui vur vur chunga auin "Chawnga i tluk pui reu reu ange, ka mitah chuan i nupui aia ṭha zawk anih ve kha" tih pahin tlangaupa zu rawn lak chu a han lem sak a.
Chhuahchawnga te inah chuan Ṭhasangi nau vei chu an buaipui hle maia, nau chhar thiam, an Lalnu ni bawk a rawn thlen tâkah chuan lo awm sa te chuan an lo kian sap sap a, Lalnu Sanghluani chuan Ṭhasangi thlan tui rawn bawl chhuak ṭawk ṭawk chu hruk kian sak pahin "Ka fanu ṭang rawh le, i hring ṭep a nia" tiin a fuih sauh sauh a. Chhuahchawnga erawh a fa hmasa ber lo piang tûr nghakhlel lutuk chu awm ngaihna reng reng a hre lo mai a, a tei kual sek reng bawk a, a mangang lutuk chu Lal in lamah bawk tlan chho lehin Lal in chhunga awm mek Pasalṭha Thanhranga chu auin "U Thanhrang rawn chhuk ve bawk ta che" ti hrawkin a nghah pawh nghak hman loin an in lam pan bawkin a tlan thla leh nghal a. Thanhranga pawh chuan Lalpa Puithanga hnenah chuan "E khai Lalpa, ka naua hi a helhhawlh nasa mah mah a ni e, ka zu tel pui loh chuan a khaw pumin a kai tho palh ang che u" tiin Chhuahchawnga te in lam chu a pan thla ta a. Ral khat aṭanga Chhuahchawnga an leihka a che lo a en ngai en tlut tlut chunga lo ding a zu hmuh chuan a nuih a za ru hle. A zu thlen thlak hnu tuibur hmuam da hnu lawkah chuan Ṭhasangi chuan fapa a nei ta. Lalnu Sanghluani chuan Chhuahchawnga a rawn auh rual chuan rang taka lut nghalin Lalnu kuta a fapa ṭap bai bai mek chu hmuhnawm ti takin a thlir reng a. Lalnu chuan khum lamah dahin a nu Ṭhasangi kiangah naute chu a zu mut ta a. Lalnu Sanghluani chuan "Chawnga a hming sa ta che" a han ti a, Chhuahchawnga chuan a nu chu mitmeiin a han rawn hmasa tete a, a nuin a lu a lo buk khum rual chuan a fapa hming tur chu ngaihtuahin a han ngawi vang vanga, a hmel chu rawn inthlak danglam tial tialin a mittui hial a rawn tlâk tâkah phei chuan mak an ti tlâng hlawm hle. Mahse, a fapa chala dawm chungin "Ka fapa, i nu leh i pa tâna nun hlân tu i pa Lianmawia hriat rengna'n Lianmawia ni ang che" a ti ta a.
A nupui pawh chuan naute chu duat taka enin a mitthlaah erawh amah leh a pasal vanga nunna chân ta Bualthleng Pasalṭha tuaitir Lianmawia chu a awm reng thung a. An ngawih ṭhap lai chuan Pasalṭha Thanhranga chu rawn ṭawng chhuakin "Kan fapa thar chuan a pa Lianmawia hnung zuiin pasalṭha ropui tak midangte tana nun hlan ngam khawpa huaisenna a la rawn nei ve ngei ang, khuanu'n vengin hualhim zêl se, Lusei Pasalṭha ropui la rawn ni mawlh rawh se" a rawn tih takah chuan Chhuahchawnga pawh inngaihtuah harh vatin a mittui te chu nuai fai sawk sawkin naute thar rawn en tute chu ṭha takin a lo chhâwn ta zawk a. Mut hmunah chuan Chhuahchawnga chu a inngaihtuah nasain a nupui a hmangaih em em vânga an tawrhna te chu theihnghilh har a ti hle.
Ni e, khatia ṭiau râl kâna Dapzeh khua an han luh khan an ru haw ta kha a ni a, a aihnahphahpui te zinga mi Bualthleng Pasalṭha Lianmawia pawhin a nunna a chân phah nghe nghe anih kha. A fapa hi Pasalṭha Lianmawia unaupa Pasalṭha Rengliana'n a rawn hmuh ve hun a nghakhlel hle nghe nghe. Ni thum hnuah chuan Darchhep lama an khual ṭhian Pasalṭha Thangkunga nupui neihnaa kal Bualthleng lam Pasalṭha Rengliana leh Runthanga te pawh rawn thlengin Pasalṭha Chhuahchawnga fapa Lianmawia an han hmu chu an lâwm rualin an hnuk a ulh nasa dun hle nghe nghe a, Rengliana phei chuan a unaupa hming rawn putu anihna avang chuan a fapa ang maia enin han lian deuh se han pawm kual velte chu a châk rilru hle. A pian hma aṭang rênga a pa ṭhiante hoin "mipa anih hlauh chuan pasalṭha tur" an lo tih fo a ni bawk a, Lianmawia rawn ṭhang chho chuan a kal theih hma hauh aṭangin a pa silai hrukna bul velah te chuan a pa leh silai thlir chungin a ṭhu ve dauh dauh peih a, a hmelah chuan a nu a rawn chhûn hle bawka, pawih Lal fanu hmelṭhatna chu a hmelah chuan a rawn insiam ṭha zual ni berin a hriata, nula ho lahin an pawm kual nasain nau tlei leh ṭap mai mai ngai lo a ni bawk nen khawi hmunah pawh a tlei a ni ber mai a, a rawn ṭawng thei ṭan tir te chu lawm a hlawh nasain nuih a duh bawk si a, an lâwm nasa hle ṭhin. A nu leh a pate lah an la naupang dûnin a pa Pasalṭha vanglai hmang chho ṭan mek chauh a ni a, a nu lah a tleirawl tituai note'n a la kian san bawk si lo, chhungkaw awhawm tak niin a pite pahnih lahin an duat bawk nen an chhungkua chuan an hlim ve em em ṭhin.
Ṭum khat chu Lianmawia leh an kawmchhak hmeichhe naupang ho chu Lianmawia te in kawtah awmin Lianmawia chu an pawma an inkhualnaah chuan Lianmawia nu lem lem nih inchuhin an ri ve nak nak hlawm a, Lianmawia ṭawng thei ve tawh bawk si chuan "Ka nu atan ka duh loh chu" tiin a lo kawk kual ve hlawm bawk a, chu tih lai tak chuan khaw mawng lam aṭangin Pawih tlangval sawm rual lai ralthuam famkim nena rawn kalin khaw mi puite chuan an hlau hlawm hle a, Pawih ho nen buaina an nei zing bawk nen an hmel an han hmu thut chu an ngaih a ṭha lo hle. Pawih ho lah chu kal zêlin a hmasa bera kal Lal thuam inbel la pavalai tak chuan Lianmawia amah hnungchhawn zawnga ṭhu chu kal pelh mai a han tuma mahse Lianmawia rawn hawi let hmel a hmuh chuan ding datin chiang takin a han en vang vang a,"Ka tupa" ti sapin amah lo en rengtu Lianmawia chu pan vatin "Mama i nu a awm em?" a han ti a Lianmawia'n lu a lo buk rual chuan "I nu bulah chuan min hruai ta che" a han ti a, Lianmawia pawh chuan kal pui ve maiin a kianga awm hmeichhe naupang ho chuan hlauh hmel takin an en a. Dapchhuah Lalpa Sangchhunga chuan a tupa a hmaa kal hnak hnak chu han pawma han chhaih a chak hle a, mahse a tupa chu a ti hlau mai ang tih a hlauh avangin Lianmawia kal thei ve pangai ṭan tir chu a tluk sual palh hlauin amah hnaih takah chuan a kal a, inchhung an han lut chu Ṭhasangi chuan phawk taka Lal Sangchhunga melh chungin "Ka u" a han ti sap a. Lalpa Sangchhunga'n "Hlauh tur a awm lo e, ka nu ka rawn zawng mai a ni" a rawn tih rual chuan Ṭhasangi chu chhuak vatin an ṭhenawma a nu leng chu a va ko a. Pi Ṭhathangin Lalpa Sangchhunga a han hmu chu mak a ti ve hle tho mai "Taite, he lai hmunah te enge i rawn tih tak mai" a han ti a Lalpa Sangchhunga chuan "Ka nu, kan khaw lamah i awm lo tih ka hriat rualin ka rawn zawng nghal che anih hi, he lai hmuna awm reng ai chuan ka rorelna min uap lum sak turin ka mamawh che a ni" a han ti a, chu tih lai tak chuan Chhuahchawnga pawh rawn haw vein an inchhunga pawih ho lo awm khep khup a hmuh chuan a chem chu awlsam taka lak mai theih turin a hnaih nghal a, mahse Lalpa Sangchhunga'n "Nang hi ka mâkpa Lusei Pasalṭha huaisen an tih ngei chu i ni ang maw?"tih paha a kut a rawn lek kân takah chuan Chhuahchawnga pawh chuan chibai vein ṭha takin a be ta zawk a.
Zan riah an kil zawh lamah Lal inah Chhuahchawnga chuan Ṭhasangi u te chu lên chhoh puiin inlamah Ṭhasangi nu leh Chhuahchawnga nu chuan an awm dan tur te rêlin an titi dun a. Pi Ṭhathangi chuan "Chawnga nu, a ni hi ka fa chu a ni hauh lo, hei Sangtei pa fa bîk hi a ni a, mahse ka enhrang ngai hauh lo a, a ni pawh hian min ngaiin 'ka nu a dam em?' tiin min ngaihtuah zia hi khual khua aṭang pawh hian a rawn ti lang reng ṭhin a ni. Hei lai hmuna ka tupa bulah hian awm reng duh viau mah i la, ka fapa a rawn lan takah chuan haw mai ṭha ta in ka hria a ni, ka fapa hian kei hi min thlauhthla hauh lo ang. Hlim taka ka awm ngei pawh ka ring a ni"a tih tâkah chuan a fapa khaw lama haw turin an inbuatsaih ta a. A tûkah chuan Dapchhuah khaw lam panin Lalpa Sangchhunga chuan a nu chu a haw pui ta a.
Hun a liam zêla Lianmawia a duh duhnaa a tei kual theih hnu chuan hmeichhe lam reng reng tun hma angin a kawm ṭha duh hauh tawh lo a, a rualpui mipa te zingah pawh kawm a nei tlem hle, amah a huaiin ama tawkah thahrui a nei bawk a, a kawm ṭhin a aia upa te chuan fuihpawrhin midang nen an insual tir leh nge nge ṭhin. Lianmawia lahin chu tia an fuihpawrh fo takah chuan nuam a ti tharin a rual pui naupangte chu velh loh a nei mang hauh lo mai a, a nu Ṭhasangi chuan han zilh ve ṭhin mah se a chhuah tawh hi chuan pakhat tal a va vêl leh nge nge zêl a. Ṭhasangi'n Chhuahchawnga hnena hau tûra a han tih lahin Chhuahchawnga'n "Ka u kha a chhûn anih hi, naupangte chu an inhaua an in vêl fo alawm" a tih san mai zel bawk nen Ṭhasangi titauin khum pui lama Chhuahchawnga a hnungchhawn hmak hmak châng a tam viau mai.
Ṭum khat chu Lianmawia leh a ṭhian kawm ṭhinte chu luiah kalin tui an chêng a, an hlimin nuam an ti hle a, an ri nuai nuaia, theih tawpa auin an khek rum rum hlawm a. Tui an han chêng zo chu lung chungah ṭhu khawmin eng eng emaw an han sawi khawm ve nak nak a. Lianmawia hawi kual vêl chuan a sir bera ṭhu an khawnbawl upa Hratvunga tupa Hratzuala chu namthlak ngei tumin a veh ta dên dên a, midang ho chuan lo nuih ru pût pûtin Lianmawia'n Hratzuala tuia a namthlak bawrh rual chuan an nui nghal tlawrh tlawrh a, mah se Hratzuala hmui thi nung chunga rawn tho chhuak an hmuh chuan an nui lai chu tâwpin an han thlem liam liam a, Hratzuala ṭap an hnem mawlh mawlh lai chuan "Lianmawi ka nau khan i eng pawi nge a sawi a, thisen chhuak khawpa khatia i tih? I aia upa anih kha hre ta che, Pasalṭha fapa i nih vang maia i chapo viau a, Lal chi al liak pha ngat kan nih hi hre ta che" rawn titu Hratzuala u Hratzaua te zawlbuk thing nawi fawm, thinrim hmel taka lo ding rengte chu an en ṭhap a, Lianmawia chuan "U Zau ka tihpalh a ni, ka fiam na deuh hlek a, a ni pawh ngaihdam ka dil tawh e" a han ti a Hratzaua chuan thinrim hmel takin "Ngaihdam dil mah la a thisen chhuak kha a tawp thei chuang hleinem, Hratzual rawn kal rawh kan haw ang" a han ti a Hratzuala pawh chuan zui ve maiin Hratzaua bawk chuan midang ho chu rawn auin "Lianmawia kha kawm tawh lo u la, ka sava bu hual awmna ka hrilh ang che u, a keu rual rualin a note zawng zawng in nei vek dawn nia, in duh lo anih chuan khua in rawn thlen ve hunah in vaiin ka vêl vek ang che u" a han ti a, midang ho chuan an hlau si a, Hratzaua lam chu an pan deuh vek ta maia, Lianmawia bulah chuan an khaw hmeithai fapa Zamana leh Rualkunga te chauh chu awmin Hratzaua chuan "Ka vêl vek ang" tiin midang zawng chu a hruai hrang ta hmak a. Lianmawia chuan "Mana, Ruala hlau reng reng suh u, ka thiam loh mah ni se ngaihdam pawh ka dil tawh a, mim vêl reng reng lo ang" a han ti a, ti chuan khaw lam panin an kal ve ta a.
Zânah chuan Lianmawia chu Lal tual lamah Zamana leh Rualkunga te nena chhoin naupang dang pawnto ho chuan Lianmawia chu an lo en hrek hreka, velh an hlauh vangin hmeichhe naupang ṭhenkhat chu an tlanchhe dawr dawr bawk a. Chu tia an kal mek lai chuan Hratzaua te chu rawn thlengin "Lianmawi ka vêl vek dawn che u" tiin a rawn pan a, Lianmawia chuan lo nghak rengin Hratzaua'n rawn ben a tum rual tak chuan kun zeuhin Hratzaua kapah chuan a pet sak nghal pawp bawk a. Hratzaua na ti chu ṭap nghal tuar tuarin naupang dang ho pawh chuan an rawn en ṭhup bawka, an thawm hriaiin Hratzaua nu chu rawn chhuakin Hratzaua hruai pahin Lianmawia chu a hmaiah a beng thlawp bawk a. Lianmawia chu thinrim tak chunga hawin in a zu thlen chuan a pa chuan a hmel aṭanga thil dik lo awm chu man thiam vatin "Taite lo kal teh" a han ti a, Lianmawia pawh chu ngawi renga kalin a hmai chu a thup hram hram a, mahse a pain 'mi' n en teh'a tih tâkah chuan thup theih ni ta hek lo, phur lo takin a han hawi chhuaka, Chhuahchawnga chuan a fapa biang vei lam sen deuh hlar chu naupang kutthlak mai mai na a ni lo tih a hre chiang hle, mahse thiam taka zawtin Lianmawia chu a dawp chhuak ta vek a. Chhuahchawnga chuan "Taite a va pawi ve le aw, i thiam loh hmasak a ni a, ngaihdam dil i tihmakmawh a ni" han ti mah se a rilru chhungrilah erawh a thinrimna a so bulh bulh maia, ngaihdam a dil hnuah pawh ṭhian kawm tur nei mang loin an siama, naupang ṭhian duh rual lek a la ni bawk si, chutah velh chhunzawm an han tum leh a, puitling hial an inrawlh bawk si nen. "He khuaah hian kan leng ve ta lo em ni aw" a ti ru vawng vawng a. Rei loteah tlangaupa rawn lutin Chhuahchawnga te pa fa chu Lal in a rawn ko ta a, Chhuahchawnga chuan mak a ti em em lo, a chhan chu Hratzauate unau chu khawnbawl upa tupa an nih miau avangin. Ṭhasangi leh a nu hlauthawng taka lo awm chu melhin "Engmah a thleng lo ang kan lo haw leh vat ang, taite kal rawh le" tiin an inzui chhuak ta a.
Lal inchhungah chuan Hratzaua te unau chu lo awmin Upa Hratvunga pawh lo ṭhuin a tupa te chunga thil thleng chu a lawm lo tih a hriat hle. Lalpa Puithanga'n lai taka rorel tumin lehlam veve thiam thu a han sawi tir a. Hratzaua te unauin dawt telh ṭeuh chunga Lalpa hmaa an thiam thu an sawi chuan Lianmawia chu a inhum ruh nasain a thin a rim ve hle, mahse a pa ṭawng hun nghakin a pa bulah chuan a ngawi reng a. Chhuahchawnga chu rawn ṭawng chhuak vein "Lalpa, kan thiam loh a ni tih chu chiang takin kan hria, mahse naupang infiam an ni a, ka fapa hian Hratzuala hi a fiam ṭap a ngaihdam a dil ngei bawk. Mahse, Hratzuala u te hi rawn kalin ka fapa ṭhian kawmte zawng zawng an rawn hruai hran hnuah velh tumin an veh leh a, mahse naupang tumahin velh nih an duh lo ang bawkin ka fapa hi a lo inveng ve a, Hratzaua hian a tawrh phah a ni. Ka fapa hi a thiamna sawi tur ka hre hauh lo a, kan Upa Pa Vunga hnenah pawh ngaihdam ka dil nghal bawk e, mahse" tiin a fapa chu a han hui a, Lianmawia biang sen vual tet tut chu Lal leh upa te hmuh theihah ti langin "Lalpa naupang infiamnaa puitling meuh an inrawlh hi chu ka rilru a na hle, ka fapa neih chhun a ni a, a thiam lohnaah chuan kei ngei hian ka zilhin ka hau ang, mahse midang kut a tuar erawh pawi ka ti hle mai" a han ti a, Pu Hratzuala chu rawn rum nghutin "Ka famo kut a tuar a nih kha, a thiam lohna a ni a, a ni pawhin ka tupa te kut a thlak ve tho a lawm" a han ti a Chhuahchawnga chuan "Ni e ka pu, naupang inkawm chu an invêlin an inti ṭap fo rêng a ni. Mahse puitling em inrawlhna tham a ni hauh lo" a han ti leh a Lalpa Puithanga chuan Lianmawia'n puitling kut hial a tawrh avanga Pasalṭha thinrim mitmeng chu a hrethiam kher mai. "Awle, naupang infiamna anihna angin he kan rorel hi kan ti tawp ang. Lianmawia'n ngaihdam a dil tawha Upa Vunga te pawhin naupang anihna angin lo ngaidam u la, Chawnga pawhin a fapa hi lo zilh bawk rawh se" a rawn ti chhuak ta a. Chhuahchawnga'n "Lalpa ka lawm e, Zualte, Zaute Lianmawia chu lo ngaidam hram rawh u" tih paha chhuah a tum mêk lai chuan Upa Vunga chu rawn ṭawng chhuakin "Lalpa Lianmawia hi thingnawi fawm rual em la ni mah suh se, val upate zilh tir a ngai hle a ni. A kum rual pui zingah lah velh loh a bar a nei lo a, a aia ute pawh zah lêk loin a sual mai ṭhin. Ka tupa chu ni vaih se zawng ka vaw reh vek hial tawh ngei ang. Zilh tu ṭha a mamawh a ni. Val upa te hnenah thlen i la a ṭhat ka ring"a rawn tih rual chuan Chhuahchawnga chu ding datin "Ka pu, ka fapa hian zilh tu tur leh a puitlin thlenga Pasalṭha ropui a nih ngei theihna'n a kai hruai tu tur pa a nei ve e. Naupang infiamna a ni a, i tupa te hi a thiam lo zawk ni se chuan naupang infiamna i tih ve ngei pawh ka ring. Ka fapa hian ngaihdam a dil tawha, kei ngei pawhin ka dil tawh che u. Lal pawhin he thu hi a ti tawp tawh bawk. Tun hnuah ka fapa hi naupang infiamna avanga puitling kut a tuar leh anih ngai chuan puitling leh puitlingin chem sen lênin kan sawi fel ang"a han ti a. Pu Hratvunga chu ding chhuakin thinrim takin "Khawnbawl upate meuh zah lo tu maw i niha? I Pasalṭhat na hi i chhuang hle mai maw? In chapo vang hian a lawm nun tluang tak inhman ngai loh. I u pawh kha thi âwm reng a ni, a chapo dân kha kan la hre ṭheuh ang chu" a rawn ti piap piap mai a. Chhuahchawnga thinrim chuan Lal in banga chem inthiat chu pawt phawi zawkin "Ka pu, i tupa khan chhan tu tur pa a nei ve em? Lal tualah ka lo nghak ange" tiin chhuah a han tuma. Mahse Lal in chhunga nu pakhat rawn pen lut mek a hmuh chuan "ka nu" a han ti sap a. Lalpa chuan "E khai Chawnga nu, hei kan buai ta nuai anih ber hi maw?"a han ti a, Pi Dothangi chuan" Lalpa, ka fate thiam lohna a ni tih ka pawm e, ka fapa hi a la naupanga hrethiam hram rawh u, tun hnuah a thleng tawh ngai lo ang"tiin ngaihdam a han dîl a. Pu Hratvunga chuan "Khati tûr reng kha a ni, puitling leh puitling kan inbiak hi chuan thil hi a tluang awlsam ṭhin. Chawnga nu lungdam takin zuk haw tawh" tih pahin Chhuahchawnga chu a han nuih sak a. Chhuahchawnga chu thinrim taka chhuakin a nu chu a hau zui nghal mawlh mawlh a. Pu Hratvunga erawhin a rilru tetein "Chhuahchawng i u Chhuahthanga vanga ka fapa thihna hi i fapa hian a tuar khawp ang" tiin Pasalṭha Chhuahthanga'n a fapa sakei sualin a seh chhan a tumna lama a râl palhna chu tih luih angah ngaiin Lianmawia chunga phuba lak a tum ruh hle.
Ngaihnawm leh dawn hle mai
ReplyDeleteA ngaihnawm dawn hle e
ReplyDeleteA ngaihnawm leh nghal kher mai.
ReplyDeleteNgaihna tan khawpmai
ReplyDeleteNgaihnawm dawn khawp mai
ReplyDeleteA ziaktu hi be pawp te Ava chak awm ve
ReplyDelete