PASALṬHA LIANMAWIA BUNG - 12

Zehtet Lal in a upa ho leh Lal chhungkaw ṭhu khawm te chuan Lalpa Puithanga thusawi chu ngun takin an ngaithla ṭhap mai a,"Ka kum a tam tawhin kei zawng ka awm loh san thuai ang che u, chu mi hunah chuan ka fapa hian ka Lal na hi rawn luah chhunzawm se la ka duh a, mahse, Kapa hi ka thisen zawm pui a ni lo tih chu in hre ṭheuh âwm e, hei vâng hian tûn hun hi sawina hun a ni a, ka fapa hi Lal atan in iai anih chuan ka awm loh hunah ka nupui hi in Lal anih mai a la ngai dawn a ni" ti a khabe sai ngar ngar chunga a sawi lai te chuan Lalnu Sanghluani leh Kapthanga nupui Zikpuiite chu an lo inhnît leh hruih hruih bawk a, Upa min chu rawn ṭawng chhuakin "Lalpa, keinu i upa te hian Kapthanga hi kan pawm lohna ka hre hauh lo, mahse, kha tiang lam thu kha chu sawi tawh lo la, rei tak min la dam pui dawn alawm" ti ve mah se Lalpa Puithanga chu a kum rual puite zingah ro ro a dam rei pawl tak a ni tih a hre chiang em em a, Lal a nih tirha a upate phei chuan mual an liam san zo dêr tawh hial a ni.

Chu zân Zehtet Lal in chhung lungchhiatna in a tuam mêk lai erawh chuan veng lu lama in pakhat Chhungpuiite inah erawh hmangaih biahthu di inhlâna hmangaihna kuhmûm par chhuah tîrtu Lianmawia leh Chhuansangite erawh mi hmuh loh theih ang ber tûrin an in zâi leh ralh ralh ṭhin a, Lianmawia keh leh deuh hûi ṭhin chu Hratzuala chuan a nak nêmah a han piai sak leh sawk sawk mai ṭhin a, Zamana lahin a lo hmu vek bawk nen a rûkin a dîr leh char char vei ṭhîn a.

Lal chi al liak pha ngat Siamliani erawh a in lêngte ṭha takin be vek hlawm mah se, a rilruah Lianmawia bâk a awm thei hauh lo a, Lianmawia'n chhuanlam siama a pên san hmak dânah khan Chhuansangi a hmu anih a ring nghet bur bawk. Chhuansangi a huatna chu a chhungrilah a so bulh bulh mai a, tih chhiat dân tûr ngawt ngaihtuahin a rilru chu a hmanhlel bawk a.Chu zân chuan Zehtet khuaah chuan lungchhiatna te, rilru bawlhhlawhna te leh, hmangaihna thu thlûnna te a thlen sak a ni.

Zing khawvâr hma a tuikhur lam pan bek bek Chhuansangite unau chu an titi thla ve barh barh a, Zehtet khuaa an awmna la rei lo hle mah se, an mizia a mawiin, Chhuansangi phei chu tleirâwl tê chauh la ni mah se a hmelṭhatna chuan zan tin an in khat tlat in lêng tlangval a pe dêr tawh a ni. An tuiûm kente chu thâlin an han zo fel kal an han siam tûr chu an lam pana Siamliani rawn kal mêk Chhuansangi'n a hmuh chuan ner sak pahin "Ka u, i haw vat teh ang, kei zawng a ṭawngkam dengkhawng tak dawn hi ka zuam tawh lo a ni" tih pahin a u chu a tur nghal vut vut a, Chhungpuii chuan "Chhuante hlau mah suh che, zaidawh taka awm zêl hi hnehna changtu nihna a ni ngâi e" tih pahin muang chângina nau chu a kal pui ta a. Siamliani nên an intawh dawn lâi tak chuan Chhungpuii chuan hawihhâwm takin "Siami chu i tho hma hle mai a, Zehtet nula chhuanvawr ni âwm rêng i ni, keini nizân lam kan mu ṭha lo lutuk a, khawvâr hma hmain kan harh leh bawk nen, kan kal ta tawp mai anih hi" a han ti a, mak tak maiin Siamliani chuan "I pasal neih tûr i helhhawlh vângin i nau i mên hrep tihna a ni maw" tia nuih her her pahin ṭha takin a lo chhâng lêt hlauh a, mahse, Chhuansangi lam hawi pah chuan "Chhuani nizân kha chu a fuh lo hle mai, in thâwm kan hria kha hlau hlawpin kan rawn tlan haw a, nangni lek in lo ni leh si a, kan hun âwl kan ui dûn viau a sin" tiin zan lama Lianmawia'n a daikal a hruai hnûa an haw lam an inhmuh vêl kha ngeiawm zetin a han sawi a, Chhuansangi rilru na chu hnuai lam a melh ngar ngar a, Chhungpuii zâwk chuan "Chu kan lo ti buai reng che u a ni maw, a pawi ngawt mai, kan inhrethiam tlâng a ni ang chu, kan kal mai ange" tiin a nau chu a kal pui ta nghal a, kawng lakah chuan a nau chu hnêm mawlh mawlhin "Chhuante Lianmawia hi tenawm takin a khawsa hauh lo ang tih hi ring tawp la, Siamliani hi hmeichhe â lo tak a ni a, bum che a tum mai mai a ni tih hre tlat la, a thu sawi zawng zawngte kha mênah thlâk hlauh ang che" tih pahin tui châwi tûra rawn kal ve mêkte chu hawihhâwm takin a be chho mawlh mawlh a. A sawi ang chiah khan Siamliani hi hmeichhe â lo tak a ni a, a rilru chhungril khâ tlat hi nei lo phei se chu tlangvâlte tâna hnâwl mai mai phal chi ni lo tûr khawpa hleitling leh hmelṭha a ni. Rual kawm lamah lah a ṭawngkam nêm tak leh a khabe sêp thiam êm êmna chu vala lu ti hai tham a ni ve hrim hrim bawk,Chhuansangi hi huain meinei tak takin ṭawng khum fo mah se, Chhungpuii huatna erawh a nei leh hauh lo thung, a duh zawng hauh a tihnat em avâng hian a ni ber âwm e.

Tûk khat Lianmawia zing tho chu an in lamah haw nghal vatin a nau Sangthanpuii chhuan laia lo ṭhu sawp nuai chu pawm nghal lawpin "Ka naute hi a hmelṭha a nia" tih pahin a han vawr nghal lauh lauh a, a nu'n "Liana khatin ti ziah suh, i thlauh reu reu ange" ti a a rawn hauhna chu hre lo awm hmakin, a nau nui ve ker ker chu a chhaih chhunzawm char char a, a pa rawn tho chhuak chu a hmêlah enge maw tak vei a nei tih hriain tui hmuna a pa hmai phih lâi chu nghah pahin a nau chu a nu kutah a han hlâna, a pa'n a rawn koh rual chuan pan nghal vatin "Taite, nizânah Damdep khaw lam aṭangin palai hmel kan hmu a, Lalpa Rengliana'n Bualthleng khuaa a pasalṭhate chah khawm a tum mêk thu leh kan khuaah hian rawn innghah an tum thute kan Lal hnênah a rawn thlen a, nang pawh ṭiau râl lamah emaw Bungtlâng lama i zin chhuah a ngaih hmêl riau a, rammutnaah pawh i kal ve ngei a ngai bawk dawn a ni"a han tih chuan Lianmawia chuan kha zâna thil thleng rapthlak tak kha a mitthla nghal a, a thin rawn rim thar lehin a hmul thite chu a ding nghal sur sur a, "Ka pa, ka in peih reng e" tih chauha chhângin han ram mut vat vat a, a pa Rûnthanga phuba han lâk mawlh chu a nghakhlel tawh hle.

A pa sawi ang ngei chuan tukṭhuan kil laiin tlangaupa a rawn lut hlawl a, Lianmawia te pafa chu Lal in a hmuh duh thu leh tukṭhuan kil zawh lama Lal in lam pan tûrin a hriat tîr nghal bawk a, Lianmawiate pafa pawh muang châng buai duh tawh loin an chaw kîl lai chu an thawh san ta vat a. Lal inah chuan Hratzuala leh Zamana bâkah Liansanga leh Thangkungate pawh lo ṭhuin Lalpa Puithanga chuan "Hei kan kim tawh bawk a, kan thûah lut tlang nghal i la. Ka ṭhian Dohranga mâkpa Lal Rengliana chuan phuba lâk a duh miau avangin kan khuaah ngei hi ni thum hnûah an rawn pan dawn a ni a, chu mi hmaa a pasalṭha Thansanga leh Dammawia te lo hruai tûrin min rawn ngên a ni, kan unaute khua, kan khua ang maia kan lo tlângnêlna Bualthleng khaw nuai bo tûte khua hi kan nuai bo ve ngei tûr a ni a, zahngaihna lân tîr hun a ni lo a kan tawrhna avânga phuba lak hun a ni zâwk. Chu vângin a na thei ang berin kan che ang. Kapthanga leh Liansangate hi Bungtlâng lamah kal se, Lianmawia te pathum hi Dammawia te khaw lam panin kal bawk se la, Thanga leh Chawnga te erawh khuaah awmin tlangvâl rual ho inbuatsaihna neih pui se la a ṭha ange"a rawn ti a. An vai chuan engmah sawi buai loin Lal in chu an chhuahsan a, Lianmawia te chu, chu mi nî la la a chhuak thei tûrin an inbuatsaih ta nghal a, chhun chaw fâk zawh ruala chhuakin khaw ên laia a thui thei ang ber kal tum an ni a, Liansangate erawh khaw hnâi zâwk a kal tûr an nih avângin a tuk lamah an chhuak ve dâwn a ni.

Ni nga hnû lekah Zehtet khuaah chuan Pasalṭha Thansanga leh a hnung zuitu Hrangseipuia rualin tlangval sawm nga rual an rawn thleng dêr mai a, khuaa awm tun hmaa Bualthleng khaw mi leh sa ni ṭhinte'n an pasalṭha chhuanvawr ni ṭhin an han hmu leh chu an lung a lêng thar hle mai a, Liansanga nên a an han tei kual dûn an hmuh phei chuan mittui lo hru fap fap tâwk an lo awm nuk hial a, Thangsanga pawh a lung a lengin an khaw hlui lam mi leh sate chu han hnêm dân vak a hre bîk bawk si lo, mahse, ni hnih hnua Dammawia a rawn thlen chuan a hma ang bawka rawn ri leh bawrh bawrhin khaw mipui ho lung ti lêng zûaltu a mizia hlim pui theih tak ni ṭhin kha rawn la chhawm mah se, nuih ho dar dar châng an ngah ta fu. A rûala rawn kal ve a unaupa Pasalṭha Neihthanga leh Chhawnsanga te chu Lianmawia te in lamah thlen tîrin a ni erawh Liansanga te in lamah Thansanga nen an thleng dûn thung a. Ni khat a liam leh hman awrh tihah chuan lo sûl haw hun laiin Damdep tlangval za rûal zette chu Lalpa Rengliana hoin an rawn lut ta hum hum mai a, a kiangah Pasalṭha Chawiliana leh Pasalṭha Hmingthangate silai pu va chungin an rawn lut bawk a. Lalpa Rengliana'n a khaw mipui ni ṭhinte a han hmu leh chu a mittui a khap per sak sak a, zah taka an la bia te chu nuam lo a ti ru hle a, Lal in lamah thlengin zan lamah erawh a khaw mipui hluite in chu a tlawh chhuak vek hial a ni.

Thansangate pawh an ṭhian ho an han inhmu khawm leh chu nuam an tiin Hmingthanga rawn patling ve ta riau chu an dem nasa hle a, tun hma ang ngawta awm ta bîk lo chu mahni a ro in rêl a lo ngai ve fo bawk nen, a rilru chuan puitlin lam a lo pan nasa tawh hle. Lalpa Puithanga leh Lalpa Renglianate thu chhuah angin a tuk nileng chu chawlh hahdamna'n an hman hnuah an chhuak tawh dawn a ni.

Zehtet khuaa mi huaisen phuba lâk châk avanga rei tak tuihâla lo awm tawhte chu an phur surh surh hlawm kher mai. An khaw hlui lama mi te nen an han inhmu khawm leh chu Bualthleng khaw ho phei chuan nuam tiin hlim hle mah se an mitthlaah rûn an tawh zân kha a lang lo thei lo a, an hlimna chu an thinrimna in a rawn luahlân leh ṭhin. A tuk tlai lamah chuan Zehtet tlangvalte chu Kapthanga chuan rammutna a kal tûrte thlang chhuakin Lal tualah chuan an awm khawm ṭhap a, mikhualte pawh an kiangah chuan an lo awm ve bawk a, an inthlang fel ta maw tihah chuan Lalpa Rengliana chuan thing serh rawn la chhuakin Lal tualah chuan a rawn nghat dup a, "Bualthleng khaw tan tawlh loh pûan ka bât anga, ka thisen a luan râl ṭhak thlengin ka bei ang" tih pahin a chem hlai hlep hlawp chuan a sât ri nghal chawk a, chutah Chhuahchawnga leh Thangkunga chu rawn pen chhuakin Lalpa Rengliana sawi ang chiaha rawn chhamin thing serh chu an rawn sat ve bawk a, a dawtah Thangsangate Lianmawiate ho chu rawn chhuakin tlangvâlte pawh chuan an rawn zui a, a kal tûr zawng zawngte'n an sât zo dawn ta maw tihah mipui thâwm rawn awm phut in khaw mawng lam aṭanga tlangvâl sawmnga rûal zet tûr rawn kal chu an en nghal ṭhup a, an hma hruaitu silai pu vah chu Thansanga chuan en vang vangin "E khai aw, Sengzau lam unaute an ni reng mai ka ti, engtin tak lo hria ni maw" a han ti sap a, Sengzau tlangvâlte an rawn thlen chuan Lal fapa Pasalṭha Ginliana chu rawn pên chhuakin "Bualthleng khaw tân tawlh loh pûan bâtin, huaisen takin ka thisen a luan ral hma zawng ka bei ang" tiin thing serh chu a rawn sât ve nghal bawk a, Vânthanga te chuan rawn zui nghal in Sengzau tlangvalte nen chuan thing serh chu rawn sâtin Bualthleng khaw ropuina rawn châwi nung thar leh tûrin an nunna an rawn thâp ve dawn a ni. Lalpa Puithanga chuan mittui khap per sak sak chungin ral hla tak chu a thlir vang vanga, "Ka ṭhian Dohrang i khaw tâna phuba la thei tûra ka la dam hi ka va lâwm tak êm, ka lo kal ve thuai ang. Mahse, i tâna hnehna chângtu tûrte bawhhla chham ri ngaithlaa chawimâwina nopui i hminga ka hlân hma zawng Lalpa Saithanga nen khan min lo nghak hram hram rawh u"a ti sap a. Lalpa Rengliana pawh a hnuk a ulh nasain "Rûna i phuba chu ka la ngei dawn e, Hrila leh ka unaupa te nen khan pialrâl aṭangin min lo thlîr ve reng rawh u, hnehna ka chan hunah chuan ka silai ka tung ve tawh ang" a ti sap bawk a.

Thansanga chuan "Gina, phuba lâk kan tum thu engtia hre che u ni maw, lam kal lah kan rawn tîr hauh si lo" a han ti a Ginliana chuan "Sanga lam kal tîr lo mah u la, kan hre tho ang tih hre ta che, Bualthleng khaw ropui tlûk chhiat thû khan Lusei hnamte chênna khua chauh a thleng hleinêm, phuba lak in tum thu pawh khual kam aṭangin khaw hran hran a deng thleng ngei tawh ang" a lo ti sam êt a, Dammawia chuan "Chu tiang anih chuan Lâwitlâng leh Hnahzawl ho paw'n an hre ngei anga, an lo inbuatsaih nasa hle mau thei, kan tam avâng ringawt hian kan ngaih kan ti ṭha thei lo ang, ro rêlna fel tak kan neih a ngai a ni" a han ti a, an hnunga ding ve Châwiliana chuan "Ka ngaih dân chiah a ni, zaninah Lal inah kan kal khawm a ngai anih chu" a rawn ti a.

Zehtet khaw chhungah chuan mikhual an tamin nula te pawhin khual vâl inlêng an ngah hle a, Chhuansangite in lamah pawh Lianmawiate pathum bâkah Hrangseipuiate, Vângthangate, Hnêmluaiate leh Lingrêma te chu Lalfapa Kapthanga'n nupui a neih dawn vânga kal ve lo tûr zinga a dah Val upa Buanga lungawi lohna ṭawngkam chu ngaithla vein a kal ve châk thu a sawi paha fiamthu a han thawh tel zauh zauh ṭhinte chu an nuih leh dar dar zêl a, "Tlangvâl laia a tawpna'n a han kal ve ka duh teh lul nen Kapthanga vâng vek a ni, kan Lalpa berin a na thei ang bera phuba lâk a duh miau si a, nula mal no lang var paw vau chunga baklênga  thlabâr vânga tlanchhiate han pawm nawlh a, khaw dâi lama han chhuah pui chhên ka châk a sin mawle"tih paha Chhungpuii lo ner sûng a han nuih vur vurte chu tlangvâl ho chuan an lâwm dar dar hle.

Lal inah erawh an ro rêl a mum hleithei tlat lo, kal dân tûrah an inhnial nasain a ṭhenin "Kan tam tham a, an ni tan chuan dan ngaihna kan awm lo tawp ang, han kal a hnehna han chân vat kha kan tum ber tûr alawm" ti mah se pasalṭha ho ngaih dân erawh a ni ve hauh lo. Chhuahchawnga chu rawn ding chhuakin "Aw le, ka ngaih dân kan sawi anga ṭha kan ti angem maw chu,varṭianah Pasalṭha Kapthanga leh Châwiliana hoin Pasalṭha Thansangate, Liansangate, Dammawiate, Ginliana te hi kal se la an rûala kal ve tûr rawlthar thaza rûal pawh an kat nûk bawk. Midang zawng Lalpa Rengliana hoin muangmarin tukṭhuan eikhamah kal i la, kawng lakah pawh hmanhmawh lem loin kal i la, Châwilianate'n khua an duh tâwkin lo han thli thlai phawt se la, anih loha kan vaia kan chhuah nghal hum hum chuan kan hlawhchham palh ang tih pawh a hlauhawm a ni. "a han ti a Châwiliana chu rawn ding ve lehin" U Chawnga sawi kha ka pawm e, kan rûala kal ve tûrin heng kan nau Lianmawia, Zamana, Hratzuala, Vânthanga, Hnêmluaia, Lingrêma leh Hrangseipuia te hi ka thlang nghal e, a rang thei ang berin kan kal anga, nang ni aia ni khat vela Lâwitlâng khua han thlen hman kan tum ange"a rawn ti a, Thansanga chu rawn ding chhuak ve lehin "Ni e, kha tiang khan che i la a ṭhat ka ring a ni, kan zuam sûal hlauh chuan chaurau ek kan han thai mai mai ang tih pawh a hlauh awm a ni. Ka sawi ve duh pakhat erawh U Chawnga leh U Thanga bâkah Lalpa Rengliana te erawh khuaah lo awm u la, in naute hi min ring ngam mai u la ka duh a ni. Ka u leh U Kapa te an awm a, kan hlawhchham em bîk lo ang"a han ti a, Thangkunga chuan " Ni lo e, Sangte, a tawpna'n kan han che ve leh zâwk ange, ka tluk hauh tawh lo che u tih chu kan hria alawm, mahse, phuba lâk hun nghâk ṭheuh ṭheuh chu huaisen takin mi lu lâk chem nen hma lam kan pan tlâng zâwk a niang chu" a rawn tih rual chuan Lalpa Rengliana chu a lo bu nghut nghut a. Lalpa Puithanga chu rawn ding chhuakin "Kan pasalṭhate rorêlna kha ka pawm pui a, kha kha kan chêt dân tûr ni rawh se. Hrila te, Lianmawiate, Rûna te kan chân tawh a, nangni erawh chân che u ka duh tawh lo tih hre rengin invêng tawn reng ang che u. Bualthleng khaw tân kan bei tih kan hriat rualin Lalpa Dohranga'n duh taka a lo din Bualthleng khaw tan a ni tih kan theihnghilh a thiang lo ang. Chawimawna nopui nên in bawhhla chham ri ka lo châng reng dawn a ni. "a rawn tih chuan an thu rêl te an zo fel ta a.

Lâwitlâng leh Hnahzawl khuate pawhin Bualthleng phuba lak chungchang chu an lo hre ve daih tawh a, a khaw lian zâwk Hnahzawl khaw lamah nunau zawng zawng chu an lo insûan phei vek tawh nghe nghe a, Lâwitlâng khuaah chuan tlangvâl zawng zawng awm khawmin Bualthleng phuba la tu tûrte chu an lo châng ṭhap tawh thunga,an ni mai bâkah hian Halkha pasalṭha rothap zahngaihna nei lo leh hmeichhe lama che zahpui awm thei em em Tinchhâwnthanga leh Dengrema te chu an khaw tlangval za rûal zette nen an chah bawk a. Lâwitlâng Lalpa leh Hnahzawl Lalpa chuan ro sum tam tham tak an Lal hnenah leh anmahni hnenah pek an tiam nghe nghe a, mahse, an buai rûkna erawh Tinchhâwnthanga leh Dengrema te chu Hnawhzawl lamah awmin an ruala kal ve tlangvalte erawh Lâwitlâng lamah an awm tir thunga, khaw in hlat lo tê chawhma kal lek anih avangin en thla tute'n hmelma te an hmuh ruala chanchin inhrilh hre zung zung thei an ni bawk nen Hnahzawl lamah chuan nuam an chên hem hem mai a, an rothap zia an hre chiangin Lâwitlâng Lalpa leh Hnahzawl Lalpa te chuan an hlau bawk nen an chhan tlat bâkah an la tlawn em em zawk hial a an khaw nula leh pasal pawm lai neite tawrh mêkna pawh chu an hmuh kân hlauh thung a ni.